Ο σύγχρονος διατροφικός εφιάλτης

Αν μη τι άλλο έχουμε
αυτογνωσία.

Σύμφωνα με στατιστικές έρευνες που διεξήχθησαν από την Π.Ο.Υ. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) οι τρεις κυριότερες αιτίες θανάτου στον σύγχρονο δυτικό κόσμο είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η μόλυνση από AIDS και η νόσηση από διάφορες μορφές καρκίνου. Το παράδοξο είναι ότι οι περισσότεροι μη ειδήμονες επί του θέματος, όπως αρχικά και εγώ, φαντάζονται ότι η σοβαρότερη και πιο συχνά συναντούμενη εκ των τριών αιτιών είναι ο καρκίνος. Κι όμως. Η κυριότερη αιτία θανάτου είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, δηλαδή ασθένειες που σχετίζονται με την μερική ή ολική κατάρρευση του ευρύτερου καρδιαγγειακού κυκλοφορικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης προφανώς και της καρδιάς καθ'αυτής. Ενδεικτικά αναφέρεται εδώ η συχνότατα παρουσιαζόμενη στεφανιαία νόσος, δηλαδή η σταδιακή μείωση της διαμέτρου διαφόρων κεντρικών (όπως της μεγάλης στεφανιαίας) και μη αρτηριών από διάφορες επιβλαβείς ουσίες, όπως η λεγόμενη κακή χοληστερόλη, που επικάθονται στο εσωτερικό των τοιχωμάτων τους. Η με τα χρόνια συσσώρευση των ουσιών αυτών μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα ή ακόμα και στον θάνατο.

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι αποτέλεσματα του συσσωρευμένου καθημερινού στρες, του καπνίσματος, της κληρονομικότητας, της έλλειψης άσκησης και πολλών άλλων παραγόντων που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής του κάθε ατόμου. Αλλά σημαντικότερος κι επιβλαβέστερος από αυτούς τους παράγοντες είναι η κακή διατροφή. Ας δούμε γιατί...
Την τελευταία πεντηκοταετία έχει παρατηρηθεί μια αλλαγή στις παγκόσμιες διατροφικές συνήθειες. Από την μία, οι εντονότατοι εργασιακοί ρυθμοί και η ανάγκη της καπιταλιστικής μηχανής για γρανάζια που δουλεύουν όσο το δυνατόν περισσότερες ώρες δημιούργησε την ανάγκη στους απανταχού εργαζόμενους να ικανοποιούν την φυσιολογική τους πείνα μετά από ώρες ασταμάτητης εργασίας με τον συντομότερο και ευκολότερο τρόπο (είτε επρόκειτο για εργάτες που τους επιβαλλόταν από υψηλότερα κλιμάκια είτε για εργασιομανείς γιάπις, χρηματιστές κ.λ.π. που το έκαναν από επιλογή). Έτσι γεννήθηκε η έννοια του fast food. Από την άλλη, οι ολοένα αυξανόμενες υπεραπαιτήσεις της αγοράς για τεράστιες ποσότητες φαγώσιμων προϊόντων (οξύμωρο: τόσο τεράστιες που τελικά δεν καταναλώνονται πλήρως σχεδόν ποτέ και πετιούνται. Και να φανταστεί κανείς ότι στην Σομαλία πεθαίνουν της πείνας!) συνετέλεσε στην εκρηκτική αύξηση της χρησιμοποίησης στην αλυσίδα παραγωγής μεταλλαγμένων γονιδίων, ορμονών, χημικώς παρασκευασμένων ζωοτροφών, βιομεταλλάξεων, φυτοφαρμάκων, καρκινογόνων λιπασμάτων, προσθέτων, συντηρητικών, αμφιβόλου αποτελέσματος γονιδιακών διασταυρώσεων διαφορετικών ειδών ζώων ή φυτών κ.λ.π.
Ο συνδυασμός των παραπάνω παραγόντων έχει οδηγήσει σε πραγματικά εφιαλτικά αποτελέσματα. Ίσως να θυμάστε τον σάλο που είχε προκληθεί πριν λίγα χρόνια όταν δόθηκαν στην δημοσιότητα φωτογραφίες και βίντεο που εξέθεταν έναν παγκόσμιο κολοσσό στην αλυσίδα των fast food restaurants (ο νοών νοείτω). Πράγματι, τα ντοκουμέντα αυτά αποδείκνυαν ότι το κρέας στα μπιφτέκια δεν ήταν βοδινό. Πολύ απλά, οι αθεόφοβοι γενετιστές τις εταιρείας είχαν δημιουργήσει μια περίεργη μορφή ζωής, που μόνο αμυδρά θύμιζε βόδι ή μοσχάρι, η οποία ήταν μία απάισια ροζ μάζα κρέατος, χωρίς πόδια και με υποτυπώδες κεφάλι, το όποιο τάιζαν με ορμόνες και παχυντικές τροφές χρησιμοποιώντας ειδικό σωλήνα που συνδεόταν απευθείας στον οισοφάγο αυτού του πράγματος. Το δύστυχο αυτό πλάσμα μεγάλωνε και πάχαινε ταχύτατα και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ήταν έτοιμο για σφάξιμο και διάθεση στην αλυσίδα παραγωγής burgers. Παρόμοια κατάσταση υφίσταται και στα κοτόπουλα, όπου έχουν δημιουργηθεί κοτόπουλα χωρίς πούπουλα (για να μην χάνεται χρόνος στο ξεπουπούλιασμα τους αφού σφαχτούν), χωρίς πόδια (για να μην τρέχουν και να παχαίνουν ταχύτερα), χωρίς φτερούγες (για να μην πιάνουν χώρο) κ.λ.π. Μην ξεχνάμε άλλωστε και την σχεδόν καθολική πλέον πρακτική των εταιρειών να χρησιμοποιούν για την σίτιση των ζώων ορμονούχα κρεατάλευρα και γενικά ζωάλευρα. Οι επιπτώσεις είναι και σε αυτήν την περίπτωση φρικιαστικές. Κατ'αρχάς, ζώα που είναι φυτοφάγα έχουν μετατραπεί σε σαρκοφάγα, πράγμα που προφανώς προκάλεσε μεταλλάξεις στο γονιδίωμα τους και είχε βλαβερές επιπτώσεις και στους ανθρώπους που έφαγαν τα εν λόγω κρέατα - το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, ή αλλιώς νόσος των τρελών αγελάδων, που έπληξε πριν λίγα χρόνια όλο τον δυτικό και όχι μόνο κόσμο, και που οφειλόταν σε κανονικά φυτοφάγες αγελάδες που τρέφονταν με κρεατάλευρα. Επιπλέον, ακόμα και ζώα που είναι σαρκοφάγα ή παμφάγα, τρώνε τρομακτικά σκευάσματα - ψάρια σε ιχθυοτροφεία τρώνε σκόνες από αλεσμένο κοτόπουλο, ενώ γουρούνια τρέφονται με ζωάλευρα προερχόμενα από την άλεση - ανατριχιαστικό - γουρουνιών! Καταφέραμε να μετατρέψουμε τα φιλήσυχα μοσχάρια σε σαρκοφάγες μηχανές και τα γουρούνια σε κανίβαλους! Και να μην μιλήσουμε για τα διάφορα γενετικά πειράματα στα οποία αναμιγνύουν γονίδια από διαφορετικά ζώα - στο YouTube μπορεί να πετύχει κανείς βίντεο όπου εξηγείται το πώς ενσωματώθηκαν σε πέστροφες γονίδια γουρουνιών για να γίνουν τεράστιες σαν σολωμοί! Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος...



Προφανώς ούτε οι φυτικές τροφές έχουν ξεφύγει από αυτήν την ιστορία. Λαχανικά που μεταλλάχθηκαν για να μεγαλώνουν γρήγορα και που τελικά είναι τελείως άγευστα και άοσμα, φρούτα με λεπτή διαμπερή φλούδα που επιτρέπει στα δηλητηριώδη φυτοφάρμακα να εισέρχονται στο εσωτερικό τους, προσθήκη γονιδίων σόγιας για να αυξηθεί η παραγωγή, και τόσα άλλα παραδείγματα...
Το κερασάκι στην τούρτα είναι τα συσκευασμένα προϊόντα. Αμέτρητα είδη συντηρητικών, οξέων, χρωστικών, διαφόρων χημικών ουσιών και άλλων προσθέτων μετατρέπουν μια γουλιά ενός αναψυκτικού ή ένα πατατάκι σε πραγματική ωρολογιακή βόμβα.
Όλα τα παραπάνω λοιπόν, πέρα από τα κατά καιρούς ξαφνικά ξεσπάσματα σοβαρών ασθενειών που προκαλούν (βλέπε σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια), είναι ταυτόχρονα και ο κύριος λόγος για τα συνεχή και όλο και περισσότερο αυξανόμενα κρούσματα καρδιαγγειακών νοσημάτων που τόσο ταλαιπωρούν τους μεσήλικες (και όχι μόνο) του δυτικού κόσμου. Η συνεχής κατανάλωση από μικρή ηλικία των τροφών αυτών οδηγεί, για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, με μαθηματική ακρίβεια, στο έμφραγμα. Αν δε συνοδεύεται και από κάπνισμα, στρες, μη - άσκηση κ.λ.π. οι πιθανότητες αυξάνονται περισσότερο. Το τραγικό είναι ότι και να αποφεύγει κάποιος τα hamburgers, τα πατατάκια, τα γαριδάκια και γενικά όλα τα συναφή, και πάλι δεν είναι ήσυχος, αφού παρά φύσιν είναι πλέον και οι τροφές που παίρνει κάποιος στο σπίτι του για να τις μαγειρέψει.
Και εδώ φτάνουμε στο κομβικό σημείο, που αφορά και εμάς αμεσότερα. Ζούμε σε μια χώρα που από την γεωγραφική της θέση και το κλίμα της έχει προικισθεί με όλες τις προϋποθέσεις για να έχει τεράστια παραγωγή σε κάθε είδους φρούτα, λαχανικά και γενικά φυτικά προϊόντα, ενώ και η κτηνοτροφία είναι ένας κλάδος που από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελεί κύρια ενασχόληση για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού - δηλαδή υπάρχουν όλες οι κατάλληλες προϋποθέσεις για μια υγιή σε ρυθμούς παραγωγή προϊόντων χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουμε στις προαναφερθείσες αηδιαστικές αλχημείες. Άλλωστε, πολλές φορές ακούγεται από τους περισσότερους πολίτες ότι παίρνουν λαχανικά μόνο από τον έμπιστο μανάβη της γειτονιάς που είναι "παραγωγός" ή ότι ψωνίζουν μόνο από τον γνωστό τους κρεοπώλη που έχει "δικά του" κρέατα. Τότε λοιπόν πώς στον διάολο βρισκόμαστε, σύμφωνα με έρευνες της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, στις πρώτες θέσεις της λίστας με τα περισσότερα κρούσματα παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών νοσημάτων στην Ευρώπη (άρα ίσως και παγκοσμίως);
Η απάντηση είναι απλή. Δεν φταίνε ούτε οι μανάβηδες ούτε οι κρεοπώλες που "λένε ψέματα" για την πηγή των προϊόντων τους - θέλω να πιστεύω ότι οι περισσότεροι είναι τίμιοι. Αυτό που φταίει είναι οι εσφαλμένες συνήθειες. Όταν μπορείς και έχεις χρόνο να μαγειρέψεις κάτι νοστιμότατο και υγιεινό να φας, αλλά παρ'όλ'αυτά καταφεύγεις μέρα με την μέρα στην εύκολη και γρήγορη λύση του πιτόγυρου, κι επιπλέον έχεις και μικρά παιδιά που τα μαθαίνεις στην ίδια λούμπα, τότε ποιός σε φταίει;
Να μην παρεξηγηθώ, κι εγώ πολλές φορές γουστάρω ένα πιτόγυρο ή μια πίτσα ή ο,τιδήποτε παρεμφερές. Απλά δεν πρέπει να χαθεί το μέτρο. Είναι κρίμα να καταδυναστεύει η λογική του fast 'n' junk food την ζωή μας. Πόσο μάλλον εμάς, που δεν παράγουμε φρούτα με το σταγονόμετρο (πραγματικά, στις σκανδιναβικές χώρες οι πολίτες ψωνίζουν ζαρζαβατικά με το κομμάτι ενώ εμείς μπορούμε και παίρνουμε κιλά ολόκληρα - τα οποία ξεχνάμε στο ψυγείο και τελικά πετούμε χωρίς να τα φάμε). Αν και ένα τεράστιο μέρος της παραγωγής μας σε διάφορα προϊόντα, ίσως και το καλύτερο, εξάγεται (π.χ. λάδι), αυτά που μένουν και αρκετά είναι και ποιοτικά για να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Το ότι σε περιόδους κρίσεις όπως η σημερινή ελαττώνονται οι ποσότητές τους και αυξάνονται οι τιμές τους είναι γεγονός - αλλά κακά τα ψέματα, δεν μας λείπουν ούτε τα φρούτα, ούτε τα λαχανικά, ούτε το κρέας, ούτε τα γαλακτοκομικά, ούτε τα ψάρια, τουλάχιστον ως τώρα. Μας λείπει η διάθεση και ακόμα περισσότερο, όπως παρατήρησε και ένας φίλος, μας λείπει η παιδεία που θα μας δημιουργούσε την εν λόγω διάθεση και θα μας βοηθούσε να αντιληφθούμε ποιές είναι οι σωστότερες από άποψη βιωσιμότητας επιλογές που μπορούμε να κάνουμε.
Εν τέλει λοιπόν, αυτό που απαιτείται είναι μια γενική στροφή στις συνήθειες που αποκτήθηκαν από τον ξέφρενο ρυθμό της σημερινής καθημερινότητας. Για το δικό μας καλό, για την δική μας ποιότητα ζωής. Βέβαια, όλα εξαρτώνται και από άλλους παράγοντες , τόσο σε ατομικό επίπεδο (άμα κάποιος για να επιβιώσει δουλεύει 16 ώρες την ημέρα, που να προλάβει να μαγειρέψει να φάει;) όσο και σε κρατικό (άμα οι κρατικές επιχορηγήσεις στους παραγωγούς και στους κτηνοτρόφους μειωθούν δραστικά, τότε σταματάει αίφνης η παραγωγή των εκάστοτε προϊόντων), αλλά δεδομένου ότι οι παράγοντες αυτοί δεν αναμένεται να αλλάξουν δραματικά, όλα συγκλίνουν στην προσωπική επιλογή. Αν επιλέξουμε να τρεφόμαστε και να αντιμετωπίζουμε το άγχος της καθημερινότητας φυσιολογικά, φυσιολογική θα είναι και η ζωή μας. We must take it or leave it.