Τρεις και σήμερα πριν από την Σύνοδο του Ο.Η.Ε. για το Κλίμα στην Κοπεγχάγη

Στις 7 Δεκεμβρίου θα αρχίσουν στην Κοπεγχάγη οι εργασίες της 15ης Συνόδου του Ο.Η.Ε. για το Κλίμα και θα διαρκέσουν ως τις 18 του ίδιου μήνα. Το επίσημο όνομα της Συνόδου είναι C.O.P. 15 (15th Conference Of the Parties). Υπουργοί Περιβάλλοντος και αξιωματούχοι των μελών του Ο.Η.Ε., με προΐσταντες εκείνους που αντιπροσωπεύουν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Κίνας, θα συναντηθούν προκειμένου να συζητήσουν και να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις σχετικά με το παγκόσμιο κλιματικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα, καταλήγοντας εν τέλει στην συμφωνία που θα διαδεχθεί το Πρωτόκολλο του Κιότο. Οι 192 χώρες που θα συμμετάσχουν συνολικά έχουν συνυπογράψει την συνθήκη - πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (U.N.F.C.C.C., της οποίας άλλωστε η C.O.P. αποτελεί το επίσημο όργανο και απαρτίζεται από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος). Ο αριθμός των ατόμων που θα παρακολουθήσουν την σύνοδο (συμπεριλαμβανομένων αξιωματούχων, συμβούλων, διπλωματών και δημοσιογράφων) ανέρχεται στις 15.000.

Δυστυχώς, αν και η Σύνοδος είναι προ των πυλών, το τοπίο παραμένει θολό. Η κρισιμότητα των αποφάσεων που θα παρθούν είναι τεράστια αλλά εν τούτοις υπάρχει, ακόμα, μια περίεργη αβεβαιότητα σχετικά με τις δεσμεύσεις των "μεγάλων" και ιδίως της Ε.Ε., των Η.Π.Α. και της Κίνας. Τα προαναφερθέντα μπορούν να επηρεάσουν καταλυτικά την πορεία των συζητήσεων, κυρίως όσων αφορά τα ακόλουθα επίμαχα ερωτήματα γύρω από τα οποία θα στραφούν οι θεματικοί κύκλοι της Συνόδου:

- Για τις ανεπτυγμένες χώρες: Κατά πόσο είναι διατεθειμένες να μειώσουν τις εκπομπές των ρύπων τους;

- Για τις αναπτυσσόμενες χώρες (όπως η Κίνα και η Ινδία): Κατά πόσο είναι διατεθειμένες να μειώσουν τις συνεχώς αυξανόμενες εκπομπές ρύπων τους; Πώς θα χρηματοδοθούν, προκειμένου να επέλθει αυτή η μείωση και παράλληλα να να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής; Πώς θα διαχειριστούν το δοθέν ποσό της χρηματοδότησης;

Οι σημαντικότεροι "παίχτες" της Συνόδου είναι οι Η.Π.Α. και η Κίνα. Καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις των μεγαλύτερων ρυπαντών του πλανήτη, εν τούτοις όμως δεν έχουν πάρει ακόμα σαφείς δεσμεύσεις (όπως προαναφέρθηκε) και πολλά θα εξαρτηθούν από την στάση τους κατά την διάρκεια των εργασιών της Συνόδου. Πάντως, όσων αφορά της Η.Π.Α., η μέχρι τώρα στάση τους έχει απογοητεύσει, καθώς στην Σύνοδο Κορυφής του Ο.Η.Ε. για το Κλίμα στην Νέα Υόρκη δεν υπήρξε καμία δέσμευση επί συγκεκριμένων σοβαρών θεμάτων και η όλη ιστορία αναλώθηκε σε μισόλογα και ημίμετρα. Από την άλλη, η Κίνα εξέπληξε ευχάριστα με τις δηλώσεις της, καθώς ο πρωθυπουργός Hu Jintao δεσμεύτηκε λέγοντας πως η χώρα του, που είναι η πρώτη σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο, θα στραφεί προς την "πράσινη" ανάπτυξη.

Αμέσως μετά ακολουθεί η Ε.Ε., η οποία θα παίξει επίσης σημαντικό ρόλο στην επικείμενη Σύνοδο. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχει καταλήξει σε συγκεκριμένη οικονομική δέσμευση γιατί περιμένει και από τους δύο προαναφερθέντες μεγάλους "παίχτες" να δεσμευτούν αναλόγως. Στις συζητήσεις πάντως που έγιναν στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, οι 27 Ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν πως το ποσό το οποίο απαιτείται να καταβληθεί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής φτάνει τα 100 δισ. ευρώ, χωρίς ωστόσο να ξεκαθαρίσουν πόσα από αυτά τα χρήματα θα προέλθουν από τα κρατικά ταμεία. Ανεπίσημα, η Ε.Ε. άφησε να εννοηθεί ότι από το προαναφερθέν ποσό η ίδια δύναται να συμμετέχει - υπό προϋποθέσεις - με 50 δισ. ευρώ στην καλύτερη και με 25 δισ. ευρώ στην χειρότερη περίπτωση. Εδώ όμως η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει και τα εσωτερικά της προβλήματα όσων αφορά τον καταμερισμό του ποσού που αναλογεί σε κάθε κράτος - μέλος. Από την μία, οι φτωχότερες χώρες υποστηρίζουν πως το ποσό πρέπει να καθοριστεί βάσει του κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. Από την άλλη, οι ισχυρότερες οικονομικά χώρες θεωρούν πως το ποσό πρέπει να αποτελεί συνάρτηση των ρύπων που παράγει το κάθε κράτος - μέλος. Βλέπουμε δηλαδή ότι ενώ έπρεπε να υπάρχει μια σύμπνοια απόψεων προκειμένου να ασκηθεί ισχυρή επιρροή, εν τούτοις οι διασπαστικές τάσεις απειλούν να οδηγήσουν σε αδιέξοδο τις επικείμενες αποφάσεις της Ε.Ε.

Εκτός όμως από την Ε.Ε., τις Η.Π.Α. και την Κίνα, πρέπει και οι υπόλοιπες (αναπτυσσόμενες) χώρες να συνεισφέρουν σε αυτήν την παγκόσμια προσπάθεια. Η U.N.F.C.C.C. βασίζεται στην αρχή πως οι χώρες έχουν κοινές αλλά διαφοροποιημένες ανά περίπτωση ευθύνες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι ανεπτυγμένες χώρες, ούσες υπεύθυνες για το μεγαλύτερο ποσοστό ρυπογόνων εκπομπών και άρα έχοντας μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την έξαρση του φαινομένου του θερμοκηπίου, ταυτόχρονα όμως έχοντας και μεγαλύτερες δυνατότητες για να δράσουν για την μείωση των εκπομπών αυτών, δεσμεύονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο για να κάνουν το πρώτο βήμα για την έναρξη αυτής της παγκόσμιας κίνησης. Αλλά οι όποιες προσπάθειες γίνονται από τις ανεπτυγμένες χώρες ενδέχεται να ναυαγήσουν από τις συνεχώς αυξανόμενες εκπομπές ρύπων των αναπτυσσόμενων χωρών. Για αυτό λοιπόν ένα από τα θέματα που θα τεθεί μεταξύ άλλων επί τάπητος θα είναι η ανάλυση των προσπαθειών που έχουν γίνει μέχρι στιγμής από τις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ δεν αποκλείεται να τους ζητηθεί η λήψη δραστικότερων μέτρων. Πάνω σε αυτό το θέμα, οι ανεπτυγμένες χώρες διατίθενται να μεταφέρουν τεχνογνωσία και τεχνολογική υποστήριξη στις αναπτυσσόμενες, ανάλογα με τις ανάγκες της καθεμιάς.

Όσων αφορά την Ελλάδα, οι θέσεις μας σχετικά με την χρηματοδότηση για την κλιματική αλλαγή συνοψίζονται στο ότι  αυτή πρέπει να είναι διεθνής και δημόσια, ιδίως στα πρώτα χρόνια της νέας συμφωνίας, προκειμένου να κινητοποιηθούν οι εθνικές προσπάθειες, αλλά ότι σταδιακά πρέπει να  υποκατασταθεί, στο μέτρο του δυνατού, από ιδιωτικά κεφάλαια.

Η χώρα μας έχει προτείνει την απόδοση των εσόδων από δημοπρατήσεις της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (Emission Trading System - ETS), επισημαίνοντας συγχρόνως ότι η υποχρέωση διασφάλισης πόρων για τη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής έχει τόσο συμβολικό όσο και ουσιαστικό σκοπό και επιβάλλεται για λόγους διαφάνειας αλλά και γενικής αξιοπιστίας της συνολικής πολιτικής της Ε.Ε.

Όσων αφορά τις δεσμεύσεις και τους στόχους που θα αποτελέσουν τα επιμέρους βασικά σημεία της διεθνούς συμφωνίας, η Ελλάδα θεωρεί  πως πρέπει να επιβληθούν υποχρεωτικά μέτρα μείωσης εκπομπών όλων των ανεπτυγμένων χωρών, τα οποία να είναι συγκρίσιμα με αυτά της Ε.Ε.

Στο πλαίσιο αυτό,  η Ελλάδα αποδέχεται κριτήρια όπως:

- Το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., το οποίο αντανακλά την ικανότητα πληρωμής για τις μειώσεις εγχώριων εκπομπών και αγοράς πιστωτικών μορίων από μειώσεις εκπομπών από τις αναπτυσσόμενες χώρες,

- Τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (Green House Gases - G.H.G.) ανά μονάδα Α.Ε.Π., οι οποίες φανερώνουν τη δυνατότητα μείωσης εγχώριων εκπομπών G.H.G., καθώς και

- Την σχέση μεταξύ του μεγέθους του πληθυσμού και του συνόλου των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Σε αυτό το τελευταίο σημείο διαφαίνεται καθαρά πως η Ελλάδα ακολουθεί μια "ντεμί" πολιτική, ανάμεσα στις θέσεις των οικονομικά ισχυρότερων και ασθενέστερων κρατών - μελών της Ε.Ε. Είναι άγνωστο αν αυτή η αντιμετώπιση είναι σωστή ή λανθασμένη στα πλαίσια της αποτελεσματικότητας των αποφάσεων που θα παρθούν. Πρέπει να περιμένουμε την Σύνοδο για να δούμε.

Σε σχέση με τους μακροπρόθεσμους στόχους, η Ελλάδα στηρίζει ένα σχέδιο για μείωση των εκπομπών των ανεπτυγμένων χωρών, από 80% - 95%, μέχρι το 2050 σε σύγκριση με το 1990.  

Πρέπει να γίνει προσπάθεια για την εξασφάλιση της δυνατότητας περιοδικής επανεξέτασης της συνολικής προόδου και της επάρκειας των δεσμεύσεων και δράσεων εν ευθέτω χρόνω (π.χ. το 2015 - 2016) ώστε να επανεκτιμηθεί ο συνολικός στόχος και να ευθυγραμμιστούν με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά πορίσματα οι τυχόν αναγκαίες περαιτέρω μεσοπρόθεσμες δεσμεύσεις και δράσεις. 

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής δήλωσε πως θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία ενός συστήματος Μέτρησης, Κοινοποίησης και Επαλήθευσης (Monitoring, Reporting and Verification - M.R.V.) τόσο αναφορικά με τη χρηματοδότηση, όσο και των δράσεων που θα αναληφθούν. 

Στο θέμα των ρυθμίσεων που απαιτούνται για χρήσεις γης, αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία (Land Use, Land Use Changes, Forestry - L.U.L.U.C.F.), το Υπουργείο ξεκαθάρισε πως στην Σύνοδο θα πιέσει για την υιοθέτηση ορθολογικών μεθοδολογιών και κανονιστικών διαδικασιών, ώστε να συμφωνηθούν κανόνες για τη χρήση γης, αλλαγής της χρήσης γης και της δασοκομίας στις ανεπτυγμένες χώρες, την αύξηση της απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από τα δάση και την περαιτέρω προστασία των υφιστάμενων δασικών αποθεμάτων. Όσον αφορά την μείωση εκπομπών από αποψίλωση και υποβάθμιση δασών στα αναπτυσσόμενα κράτη, η αποδάσωση πρέπει να έχει τερματιστεί έως το 2020, σε περιοχές ιδιαίτερης σημασίας λόγω ύπαρξης τροπικών δασών, όπως μεταξύ άλλων ο Αμαζόνιος, η Ινδονησία και η Νέα Γουινέα. Ο τερματισμός της αποψίλωσης είναι ένα μέτρο κατά της κλιματικής αλλαγής που συγχρόνως μπορεί να διασφαλίσει την ανακοπή της απώλειας της παγκόσμιας βιοποικιλότητας.

Θα υπάρξει σχετική προσπάθεια για να προωθηθεί  η διασύνδεση των συστημάτων εμπορίας εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με τις Η.Π.Α. και με άλλες ανεπτυγμένες χώρες, κατά προτίμηση σε επίπεδο Ο.Ο.Σ.Α. (O.E.C.D.), μέχρι το 2015. Εκτιμάται ότι η διασύνδεση θα βοηθήσει στις αναγκαίες κινητοποιήσεις κεφαλαίων για την μετάβαση σε μια παγκόσμια οικονομία χαμηλού άνθρακα. 

Όσων αφορά τα αποθέματα των επιτρεπόμενων ποσών εκπομπής (A.A.U.s - Assigned Amount Units) και την εμπορία των αχρησιμοποίητων μονάδων Α.Α.U.s, θα τονιστεί η ανάγκη διασφάλισης της περιβαλλοντικής ακεραιότητας εν όψει της συμφωνίας της Κοπεγχάγης. 

Αναφορικά με στόχους και έτη αναφοράς για τα καύσιμα διεθνών αεροπορικών και ναυτιλιακών μεταφορών, η Ελλάδα - όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες - υποστηρίζει πως όποια μέτρα αποφασισθούν, πρέπει να εφαρμοσθούν μέσα από τους αρμόδιους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή της Διεθνούς Οργάνωσης Πολιτικής Αεροπορίας (International Civil Aviation Authority - I.C.A.O.) και του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (International Maritime Organisation – I.M.O.). Στο πλαίσιο αυτό συμφωνήθηκαν και από πλευράς μας κοινοτικές δεσμεύσεις με διακριτούς στόχους μείωσης εκπομπών για τα αέρια θερμοκηπίου, ως 10% με έτος βάσης το 2005 για τις αερομεταφορές και 20% με έτος βάσης επίσης το 2005 για την ναυτιλία. Ειδικά για την τελευταία θα προταθεί η διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος από τυχόν μετανηολογήσεις των πλοίων και άρα των υποχρεώσεων μείωσης εκπομπών.

Τέλος, θα επισημανθούν οι επιφυλάξεις της ελληνικής μεριάς σχετικά με τις δυνατότητες εφαρμογής της νέας τεχνολογίας δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (Carbon Capture and Storage - C.C.S.) και κατ'επέκταση για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στις συζητήσεις για την συμφωνία της Κοπεγχάγης. Οι επιφυλάξεις αυτές αφορούν κυρίως τις συνθήκες ασφάλειας, περιβαλλοντικών επιπτώσεων και οικονομικής τεκμηρίωσης και θα δηλωθεί ότι οφείλουν να δοκιμασθούν σε επίπεδο πιλοτικών έργων ώστε να διασφαλισθεί η περιβαλλοντικά ασφαλής εφαρμογή τους.

Οι στάσεις λοιπόν των κρατών - μέλων του Ο.Η.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, δεν είναι μέχρι στιγμής τόσο σύμφωνες όσο θα μπορούσαν να είναι εν όψει της Συνόδου. Αλλά ελπίζεται πως στην Κοπεγχάγη θα βρεθούν κοινά σημεία όσων αφορά την παγκόσμια πολιτική που θα ακολουθηθεί, γιατί αν και το Πρωτόκολλο του Κιότο υπήρξε ένα απαραίτητο πρώτο βήμα για την μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου (σύμφωνα με αυτό, οι βιομηχανοποιημένες χώρες οφείλουν να μειώσουν τις εκπομπές τους μέχρι το 2012 κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990), τα μέτρα που είχαν προταθεί από αυτό δεν μπορούν να ανατρέψουν τα μέχρι τώρα δεδομένα. Συνεπώς απαιτείται στην Κοπεγχάγη η λήψη δραστικότερων μέτρων και η ξεκάθαρη στάση και δέσμευση των μεγαλύτερων ρυπαντών του πλανήτη, με τα βέλη να εστιάζονται κυρίως στις Η.Π.Α., που όχι μόνο δεν είχαν επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο, αλλά επιπλέον εξακολουθούν να διατηρούν μια θολή εικόνα σχετικά με τις θέσεις που θα έχουν στην επικείμενη Σύνοδο.