Το μεγάλο όραμα του δικτύου DESERTEC

Ένα μεγάλο όραμα. Ένα υπερφιλόδοξο σχέδιο. Ένα τεράστιο άλμα προς μια μελλοντική νέα τάξη πραγμάτων στο θέμα της ενέργειας και εν γένει της ποιότητας ζωής. Το δίκτυο DESERTEC έχει σκοπό να συνδέσει, με υπερσύγχρονα υποθαλάσσια και μετέπειτα υπόγεια ή υπέργεια καλώδια υψηλής τάσης και μήκους δεκάδων χιλιάδων χιλιομέτρων, μελλοντικούς cutting - edge υποσταθμούς συλλογής και επεξεργασίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε μια προσπάθεια της υλοποίησης της υπόσχεσης της Ε.Ε. για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Γηραιάς Ηπείρου και των γύρω περιοχών στην περιοχή της Μεσογείου από ανανεώσιμες πηγές κατά 20% μέχρι το 2020 και κατά 45 - 50% ως το 2050. Για την κατασκευή και χρηματοδότηση αυτού του δικτύου, το κόστος του οποίου εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 30 δις ευρώ για την πρώτη φάση της κατασκευής του και 350 (!) δις ευρώ για την δεύτερη φάση και την πλήρη αποπεράτωσή του, ένωσαν τις δυνάμεις τους εννιά ευρωπαϊκά κράτη, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, η Δανία, η Σουηδία, η Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και προεξάρχουσα η Γερμανία, με διεθνείς οργανισμούς και εταιρικά consortiums, όπως οι γερμανικές Siemens, Deutsche Bank, Munich Re και το DII Gmbh/DESERTEC Industrial Initiative (Βιομηχανική Πρωτοβουλία για το δίκτυο DESERTEC, ένας οργανισμός συγκροτημένος από πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες, όπως το καθ'αυτό Διευρωπαϊκό Ίδρυμα DESERTEC). Το όλο σχέδιο γίνεται σύμφωνα με τις επιταγές και υπό την επίβλεψη της λεγόμενης Λέσχης της Ρώμης (Club of Rome, παγκόσμια αναγνωρισμένο Ινστιτούτo με πλήθος ενδελεχών ερευνών που προκάλεσαν αίσθηση, τόσο πάνω σε επιστημονικά θέματα, όσο και πάνω σε πολιτικά και κοινωνιολογικά) και της γερμανικής T.R.E.C. (Trans - Mediterranean Renewable Energy Cooperation, ελληνιστί Διαμεσογειακή Συνεργασία για την Ανανεώσιμη Ενέργεια).

Όπως φαίνεται και από τον παραπάνω χάρτη, το τεράστιο αυτό δίκτυο θα ενώνει, από τα βόρεια προς τα νότια, υποσταθμούς συλλογής αιολικής ενέργειας (στην Ισλανδία, στα παράλια της Βόρειας Θάλασσας και ιδίως της Σκωτίας, της Μ. Βρετανίας, της Δανίας, αλλά και της Πολωνίας, της Λιθουανίας, της Λετονίας και λοιπών υπερκαυκάσειων περιοχών, στα δυτικά παράλια της Γαλλίας και της Ισπανίας, στα σύνορα Ευρώπης - Ασίας εντός της Ρωσίας και κοντά στην Λευκορωσία, στην Ελλάδα και ειδικότερα τα νησιά του Αιγαίου, στην Τουρκία, στα προς Ατλαντικό αφρικανικά παράλια μέχρι το πέρας της Σαχάρας - στα νοτιότερα σημεία της Μαυριτανίας και λίγο πιο κάτω από το Τιμπουκτού στο Μάλι, ακριβώς πάνω από τα σύνορα της Σενεγάλης και της Μπουρκίνα Φάσο - και τέλος κοντά στην διώρυγα του Σουέζ), γεωθερμικής ενέργειας (στην Ισλανδία, στην ανατολική Ισπανία, στα δυτικά παράλια της Ιταλίας απέναντι από την Κορσική, στην Ρουμανία, στην Ουκρανία και στην Τουρκία), ενέργειας από την καύση βιομάζας (στην νότια Γαλλία, στην ανατολική Γερμανία, στην Λευκορωσία, στην Γερμανία, στην Βουλγαρία και στην Αίγυπτο), δυναμικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας από τα θαλάσσια ή ποτάμια κύματα  (στα φιόρδ της Νορβηγίας, στην Ισπανία και την Γαλλία στην πλευρά του κόλπου της Μπισκάγια, στο Βέλγιο, στην Ιταλία, στην Ελβετία, στο Μαρόκο κοντά στην στενωπό του Γιβραλτάρ, στις όχθες του Νείλου στην Αίγυπτο, στην Τουρκία και στην Γεωργία) και ηλιακής ενέργειας, είτε μιλώντας για παραβολικούς ηλιακούς συλλέκτες (στην νότια Ισπανία, στην Σικελία, στην Ελλάδα και κυρίως στην Πελοπόννησο,  στην νότια Τουρκία, στην ανατολική Συρία, στο Ιράκ, ολόγυρα στην Σαχάρα και ιδίως στο Μαρόκο, την Αλγερία, την Λιβύη, την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Ερυθραία, την Αιθιοπία, το Τσαντ, την Νιγηρία, τον Νίγηρα, το Μάλι και την Σενεγάλη, περιμετρικά της αραβικής χερσονήσου και κυρίως στην Σαουδική Αραβία, την Υεμένη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ καθώς και απέναντι, στο Ιράν), είτε για συλλεκτήρια φωτοβολταϊκά συστήματα με panels ή χωρίς (στα νότια της Μ. Βρετανίας πάνω από την Μάγχη,  στην βόρεια Γαλλία, στην βόρεια Γερμανία, στην Αυστρία, στην Τσεχία, στην κεντρική Ισπανία και στην δυτική Ιταλία).

Είναι προφανές ότι αυτό το δίκτυο θα παρουσιάσει τεράστιες τεχνικές δυσκολίες κατά την κατασκευή και την συντήρησή του, πόσο μάλλον στο βάθος χρόνου που παρουσιάζει το οργανωτικό χρονοδιάγραμμα του έργου. Για αυτό λοιπόν, αποφασίστηκε η περάτωσή του σε δύο φάσεις, η καθεμιά διαφορετικού κόστους (όπως προαναφέρθηκε), διάρκειας και σκοπιμότητας.

- Φάση πρώτη. Το δίκτυο της Βόρειας Θάλασσας. Εκτιμώμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης: 2020 για την βόρεια Ευρώπη και 2030 για την πλήρη εξάπλωσή του. Εκτιμώμενο κόστος: 30 δισεκατομμύρια ευρώ.

Το δίκτυο θα αποτελείται από 6.000 χιλιόμετρα θαλάσσιων και άλλα τόσα χερσαίων καλωδίων και τους υποσταθμούς που αυτά θα συνδέουν. Αρχικά θα συνδεθούν οι ανεμογεννήτριες της Σκωτίας με τα ηλιακά panels της Γερμανίας κι έπειτα οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί του Βελγίου, της Δανίας και της Νορβηγίας. Στην συνέχεια το δίκτυο θα επεκταθεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη μέχρι και τις νοτιότατες περιοχές της στην Ιταλία και την Ελλάδα, παρουσιάζοντας όμως μεγαλύτερη πυκνότητα πάνω από την νοητή γραμμή που ορίζουν οι περιοχές της κεντρικής Ισπανίας κοντά στην Μαδρίτη και τα νότια σύνορα της Γαλλίας, της Ελβετίας, της Γερμανίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας και της Λευκορωσίας.

Οι γραμμές των καλωδίων υψηλής τάσης, που η εξάπλωσή τους προβλέπεται να αρχίσει τον Σεπτέμβριο του 2010, κοστίζουν ακριβότερα από τους παραδοσιακούς αγωγούς αλλά παρουσιάζουν μειωμένες στο ελάχιστο απώλειες κατά την μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις. Το σύνολο των αρχικών βορειοευρωπαϊκών εγκαταστάσεων που θα συνδεθούν στο δίκτυο αυτό εκτιμάται ότι θα παράγει περίπου 100 GW ενέργειας, φορτίο ισοδύναμο με εκείνο εκατό μεγάλων τωρινών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη των άνθρακα, ικανό να τροφοδοτήσει γύρω στα 40 εκατομμύρια νοικοκυριά. Βεβαίως, με την μετέπειτα προς τα νότια εξάπλωση του δικτύου, τόσο η παραγώμενη ενέργεια όσο και τα ωφελούμενα σπιτικά θα αυξηθούν στο υπερδιπλάσιο.

Με την κατασκευή αυτού του υπερδικτύου ελπίζεται ότι θα εξαλειφθούν και τα μεγαλύτερα προβλήματα που παρουσιάζουν ως σήμερα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή η μεταβλητότητα της έντασής τους και η αδυναμία πρόβλεψης της απόδοσής τους. Χάρη λοιπόν στο δίκτυο, αν για παράδειγμα έχει για μία περίοδο νηνεμία στην Σκωτία και δεν φυσάει, καθιστώντας άχρηστες τις σκωτσέζικες ανεμογεννήτριες, μπορεί πιθανότατα να λειτουργούν εκείνες της Ολλανδίας ή της Δανίας, οι οποίες θα τροφοδοτούν τόσο την Σκωτία όσο και την υπόλοιπη Ευρώπη, με μια αξιόπιστη κι ελεγχόμενη παροχή. Ειδικά η σύνδεση με την Νορβηγία αναμένεται να λειτουργήσει ως μια γιγαντιαία "μπαταρία" των 30 GW, αποθηκεύοντας καθαρή ηλεκτρική ενέργεια που θα χρησιμοποιείται ανάλογα με την ζήτηση.

- Φάση δεύτερη. Η εξάπλωση του δικτύου από την Ευρώπη στην Σαχάρα, το Σουέζ και τις κοντινές στην Αφρική και την Ευρώπη ασιατικές περιοχές (κυρίως την αραβική χερσόνησο και την Εγγύς και Μέση Ανατολή) και η συνένωση όλων των παρελκόμενων υποσταθμών. Εκτιμώμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης: 2050. Εκτιμώμενο κόστος: 350 δισεκατομμύρια ευρώ.

Οι αφρικανικές και ασιατικές περιοχές στις οποίες θα επεκταθεί το δίκτυο θα συλλέγουν κυρίως θερμική ηλιακή ενέργεια και πολύ λιγότερη αιολική, η συλλογή δε ενέργειας από καύση βιομάζας, γεωθερμία κ.τ.λ. θα είναι υπαρκτή μεν αλλά ελάχιστη. Στην αρχή θα δημιουργηθεί ένα εκτεταμένο δίκτυο συλλογής ηλιακής ενέργειας στις ερήμους της Λιβύης και της Αλγερίας κι έπειτα αυτό θα εξαπλωθεί στα δυτικά της Αφρικής και στις ερήμους της Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Παράλληλα, το 2030 θα αρχίσουν να κατασκευάζονται και τα αιολικά πάρκα στα ατλαντικά παράλια της Αφρικής και οι λοιποί υποσταθμοί.

Η ενεργειακή επικοινωνία Αφρικής - ηπειρωτικής Ευρώπης και Τουρκίας θα είναι εφικτή μέσω υπερενισχυμένων υποθαλάσσιων καλωδίων που θα διασχίζουν την Μεσόγειο, με ενδεχομένα υπέργεια  τμήματα στην Κορσική, την Σικελία, την Κρήτη και την Κύπρο. Αντιστοίχως, η επικοινωνία Αφρικής - αραβικής χερσονήσου θα γίνει μέσω καλωδίων που θα διασχίζουν την Ερυθρά Θάλασσα ή από υπέργεια καλώδια στο Σουέζ και την Ιορδανία. Έπειτα, διαμέσου της Σαουδικής Αραβίας και του Κουβέιτ θα επεκτείνονται στο Ιράκ, το Ιράν και την ανατολική Τουρκία, με ενδεχόμενα υποθαλάσσια καλώδια που θα συνδέουν απευθείας το Ιράν με την Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν διαμέσου του Περσικού Κόλπου.

Επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ενεργείας υπολογίζουν ότι θα χρειαστεί η συλλογή μόλις του 0,3% της ηλιακής ακτινοβολίας που πέφτει στην Σαχάρα και της ερήμους της Μέσης Ανατολής για να καλυφθούν πλήρως οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης. Ας φανταστούμε λοιπόν πόσο προσοδοφόρα και ευρέως χρησιμοποιήσιμη σε ευρωπαϊκό, αφρικανικό και ασιατικό έδαφος θα είναι η πολλαπλάσια της προαναφερθείσας ποσότητα ενέργειας που θα είναι δυνατόν να συλλεχθεί.

Εν πρώτης, η κατασκευή και εξάπλωση αυτού του δικτύου, και μάλιστα σε τόσο μεγάλη έκταση και σε τρεις ηπείρους, φαίνεται σενάριο Επιστημονικής Φαντασίας. Οι δυσκολίες δεν εντοπίζονται μόνο στο κόστος, την υπερέκταση, την δυσκολία κατασκευής και εφαρμογής, τα τεχνολογικά όρια, το υπερβολικό βάθος χρόνου (40 χρόνια!) και τις εργατικές συνθήκες σε ένα πλήθος ακραίων περιβαλλόντων (από τις ερήμους της Αφρικής ως τις παγωμένες περιοχές της βόρειας Ευρώπης), αλλά και στην ενδεχόμενη δυσκολία στην διάθεση συνεργασίας ανάμεσα στα τόσα διαφορετικά κράτη και οργανισμούς που θα σχετίζονται με το DESERTEC, ιδίως στην "καυτή" περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Παρ'όλ'αυτά, η ενδεχόμενη αποπεράτωση αυτού του δικτύου ίσως σημάνει μια νέα εποχή για την ανθρωπότητα. Το θεωρητικό έτος ολοκλήρωσης του DESERTEC, 2050, είναι και το θεωρητικό έτος δραματικής μείωσης ή ακόμα και πλήρους εξάλειψης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ακόμα και των εκτεταμένων κοιτασμάτων της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας αντίστοιχα. Συνεπώς, η αποδέσμευση της Ευρώπης και των παραμεσόγειων περιοχών της Αφρικής και της Ασίας από τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας φαντάζει μονόδρομος. Το δίκτυο DESERTEC, πέρα από τα προφανή πλεονεκτήματα και οφέλη που θα προσφέρει, μπορεί να χρησιμεύσει και σαν παράδειγμα για παρόμοιες κινήσεις στην Αμερική, την Ωκεανία και το υπόλοιπο της Αφρικής και της Ασίας.
Μην ξεχνάμε ότι σε περίπτωση που υπάρξει περισσευούμενη και πλεονάζουσα ενέργεια - που θα υπάρξει - τα κράτη θα αρχίσουν να την εμπορεύονται, πράγμα που θα μπορέσει να οδηγήσει σε μια τόνωση της υγιούς διακρατικής ανταγωνιστικότητας.